Brat bies - Marek Weiss

Autor – Marek Weiss

Tytuł – Brat bies

Warszawskie Wydawnictwo Literackie MUZA

ISBN 978-83-287-0257-8

Marek Weiss jest reżyserem, autorem ponad stu inscenizacji teatralnych i operowych. Jednak od niedawna wycofuje się z zawodu na rzecz literatury. Brat bies to jego trzecia książka, a moje pierwsze zetknięcie z prozą pisarza.

Stara chińska klątwa brzmi: „Obyś żył w ciekawych czasach”. Czy człowiek obserwujący upadek imperium jest szczęśliwy? Czy wystarczy nadzieja na inną przyszłość, aby uwolnić się od demonów historii?Młody student rusycystyki jest naocznym świadkiem zagłady wartości, które trzymały w ryzach skażony reżimem kraj. Wierzy w to, że można okiełznać zło i wyzwolić się z narzuconych ludzkości ograniczeń. Chce złamać wszystkie prawa i odrzucić wszelkie nakazy. Chce kochać, wbrew światu i walczyć z ciemiężycielem narodu i wrogami wolności. Tymczasem okazuje się, że z każdego zakątka jego życia wypełzają zmory i nic nie jest tak jednoznaczne, jak w swej naiwności myślał. Czy uda mu się ocalić choćby swoją duszę?

Zacznę nietypowo. Powieść, choć dość krótka, bo ma niespełna 290 stron, posiada solidny ciężar gatunkowy i wypada w tym miejscu wspomnieć, że nie jest dla każdego. Nie jest to książka, którą bierze się rano, a odkłada wieczorem. Nad treścią trzeba się zastanowić, analizować ją i rozkładać na czynniki i znów składać. Tematyka też nie dla każdego, ponieważ dużo tutaj historii sięgającej kilka dekad wstecz.

Prawie cała powieść to czasy Polski Ludowej, można by rzec komunistycznej, z ogromnym i szkodliwym wpływem Związku Radzieckiego na każdy aspekt życia. Bohater odbywa podróż po Polsce i Europie, zwiedzając ciekawe miejsca, piękne miasta i poznając interesujących ludzi, których wielu z was (a ja na pewno) chciałoby poznać osobiście. Tak więc, będąc ciągle w drodze, ma niesamowitą okazję poznać Václava Havla, Władimira Wysockiego, Daniela Olbrychskiego, a także, a może przede wszystkim księdza Jerzego Popiełuszkę. Bohater i narrator w jednej osobie, w pewnym sensie rozlicza własne życie tuż przed zbliżającą się śmiercią.

Dzisiaj, kaszląc po przebudzeniu, zobaczyłem ja wyraźniej niż zwykle. Początkowo była drobna i nie budziła lęku. po chwili zorientowałem się, że idzie szybko i zwinnie, a sylwetką i odległymi jeszcze rysami twarzy przypomina moją matkę. Domyślałem się, że jest wytworem mojej wyobraźni, bo przecież śmierć nie jest ani osobą, ani oswojonym zabawnym szkieletem, ale zdawałem sobie sprawę, że za tą wyobrażona postacią ukrywa się jej rzeczywiste istnienie, że jest realna i absolutnie moja. Nie podzielę się nią z nikim.

Lwia część powieści to opisy, często niezwykłych miejsc, do których bohater zawitał w swej podróży prowadzonej z przyjacielem, Mikołajem. Sam Mikołaj przez niektórych może być postrzegany jako marzenie erotyczne bohatera. Nic bardziej mylnego, to nie Mikołaj staje się fascynacją młodego mężczyzny, lecz jego matka Natalia, z którą wiąże go gorący romans. Chociaż nawet słowo romans jest jakby nie na miejscu, bo to po prostu głęboki związek, mimo naprawdę znaczącej różnicy wieku.

Brat bies nawiązuje do tematyki, która dzieli ludzi, dzieli pokolenia. Mam na myśli wszechobecną politykę, historię, religijność i wiarę. Dlatego nie każdy odnajdzie się w tej opowieści, chociaż sądzę, że trochę starsi czytelnicy, pamiętający rządy Gierka, Gomułki czy Jaruzelskiego, znajdą wiele punktów stycznych do swojego życia. Ja odnalazłam się w tej historii znakomicie.

Świadomie więc wycofam się na teren mojego prywatnego życia z pominięciem wielkich zbiorowych uniesień, jakich byłem rozedrganą cząstką. Czym jest to prywatne życie? Co w nim jest ważne, a co nie? Dopiero tuż przed śmiercią możemy ustalić hierarchię wartości różnych wydarzeń, czynów i spotkań. Dopiero na ostatniej prostej życia jesteśmy w stanie ocenić, co było błędem, a co prawdziwym sukcesem. Które słowa wypowiedzieliśmy słusznie, a które haniebnie, które myśli miały sens, a które były go pozbawione – tego nie wiemy do końca. Kto i kiedy wystawia za to wszystko rachunek? Może z tych pytań bierze się potrzeba Sądu Ostatecznego?

Weissa cechuje bardzo plastyczny język. Stajemy się świadkami bardzo interesującej historii, która wciąga w swój nurt i nie pozwala o sobie zapomnieć. Łapałam się na tym, że całkiem nieświadomie moje myśli błądziły wokół tej książki, nie dając od niej odpocząć. Brat bies to kawał świetnie napisanej literatury, w której próżno będziecie szukać dialogów, bo jest ich naprawdę malutko. Zatraciłam się w jej treści całkowicie, czego i wam życzę.

Podsumowując, opowieść niespiesznie snuta przez Weissa nie przypadnie do gustu każdemu. Jeśli poszukujecie książki, przy której się rozerwiecie, która poprawi wam nastrój i  w końcu takiej przy której odpoczniecie, nie bierzcie Brata biesa  do ręki. To nie jest prosta i łatwa historia, jakich wiele. Jeżeli zaś poszukujecie powieści, przy której będziecie się zastanawiać nad sensem życia, nad wiarą i prawdą, to książka dla was. Na szczególną uwagę, moim zdaniem, zasługuje genialna okładka [wg. projektu Pawła Panczakiewicza], więc jeśli wybieracie książki sugerując się właśnie nią, to nie mam obaw, że książka przejdzie przez wiele rąk. Gorąco polecam.

Dziękuję

Książka bierze udział w wyzwaniach:

52/2016 – 80/52, Celuj w zdanie, Historia z trupem, Kiedyśprzeczytam 2016, Motyw zdrady w literaturze, Polacy nie gęsi, Przeczytam 100książek w 2016 roku – 80/100, Przeczytam tyle, ile mam wzrostu – 2 = 23 cm, Reading Challenge 2016, Rosyjsko mi!, W 200 książek dookoła świata - Polska