Kłopotliwe miejsce - Jonathan Littell, Antoine d’Agata

 

Jonathan Littell, Antoine d’Agata

Kłopotliwe miejsce

Un endroit inconvénient

Przeł. Jacek Giszczak

Wydawnictwo Literackie

ISBN 978-83-08-08548-6

Jak poprzez pojedyncze wydarzenia pokazać coś więcej? Jak, mówiąc o tragedii, opowiedzieć także inne historie; wskazać jednocześnie na śmierć i na życie, na ofiary i na katów? Jak dojrzeć istotę rzeczy w tym, co ukryte lub, tym gorzej, wyciągnięte na wierzch? Pisarz i dziennikarz Jonathan Littell wraz z fotografem Antoine’em d’Agata przygotowywali książkę dotyczącą masakry w Babim Jarze, kiedy jednak rozpoczęła się pełnoskalowa wojna w Ukrainie obaj zdali sobie sprawę, że ich publikacja musi otrzymać aktualny kontekst. Wydarzenia w Buczy stały się dla autorów straszliwym nawiązaniem do zbrodniczych działań z przeszłości. Z obserwacji tych miejsc, jak i im podobnych, zrodził się tytuł tej książki - Kłopotliwe miejsce - ponieważ wszystkie Bucze i Babie Jary naszej historii przypominają o tym, co wstydliwe lub bolesne, drastyczne, dla pamięci stanowią po czasie nie-miejsca, stają się kłopotliwe.

Ten reportaż i dziennik, i zarazem esej wydaje mi się pozycją, która dopiero gdzieś na końcu opowiada o masakrach, wojnie i złu. Bardziej czytałem Kłopotliwe miejsce jako rozprawę o pamięci - pamięci miejsca (i miejscu samym w sobie), pamięci wydarzeń i ludzi, a także manipulowania tą pamięcią zbiorową. Littell razem z d’Agata przedstawiając zbrodnie wojenne przeciwko ludzkości, przypominają w swoich działaniach skrupulatnych archiwistów, ale także wykraczają daleko poza obszar dwóch przestrzeni. Szukają śladów w innych czasie i miejscu, a śledztwo prowadzi ich na nieoczywiste tropy: historii kijowskiego szpitala psychiatrycznego i jego pacjentów, powojennej katastrofy błotnej w Kureniwce, opowieści tych, którzy przeżyli oraz tych, którzy zginęli, pomników pamięci i organizacji tę pamięć chroniących, grup nacjonalistycznych i mitów narodowych. Littell odpowiada oczywiście za słowo, tworzy opowieść, rozmawia z ludźmi i wplata ich historie w tekst, który z każdym wywiadem nabiera prawdziwości. D’Agata uzupełnia pracę Littella zdjęciami, niepełniącymi jedynie funkcji obrazującej, ale będącymi ważnym komentarzem do tekstu.

     Kłopotliwe miejsce było dla mnie lekturą wymagającą uważności, potrzebowałem często czasu na odstawienie jej na dzień czy dwa, żeby złapać dystans do opisywanych wydarzeń. Jednocześnie czuję, że ta pozycja niesie ze sobą wielką wartość, przypominając o tym, co chętnie chowa się w odmętach pamięci. To bardzo niewygodna książka, pełna osób i spraw, które najłatwiej byłoby trzymać w gęstej mgle.

niehalo

Dziękuję

W ramach wyzwań: Przeczytam 120 książek w 2025 roku – 54/120; Przeczytam tyle, ile mam wzrostu – 3,3 cm; 352 stron; Wielkobukowe okładkowe bingo – widok sylwetki na tle krajobrazu; Wielkobukowe alfabetyczne bingo – K

Kłopotliwe miejsce - Jonathan Littell, Antoine d'Agata do kupienia na Bonito